Kiraz Yöresi Deyimleri

       -A-

Abdest bozmak: Tuvalete gitmek

Ağız aramak: Öğrenmek istediğini bir bahane ile sormak.

Ağız değiştirmek: Önceden söylediğinin tam tersini söylemek.

Ağız yapmak: Oyalayıcı söz söylemek, sözü dolaştırmak ama gerçeği söyleyememek..

Ağıza sakız olmak: Söz ve alay konusu olmak.

Ağzını açmak, gözünü yummak: Ağzına geleni söylemek

Ağzını bozmak: Küfürlü konuşmak.

Ağzını yaşlamak/evmek: Söyleyiş biçimini taklit etmek, alay etmek için taklidini yapmak..

Ağzının kokusunu çekmek: Birinin kötü söz ve davranışlarına katlanmak.

Akarı kokarı olmamak: Hiç kusur yok, tertemiz, taptaze olmak.

Alıcı kuş: Avcı kuş, şahin, vb.

Alıp yürümek: Bir şeyin her tarafa yayılması, her yerde görülmesi.

Allah yarattı dememek: Öldüresiye dövmek, acımamak.

Altın adını bakır etme!:Sakın adını kirletme, temizlemek çok zor olur.

Anası/babası gılıklı: Anansına/babasına benzer (Genelde kötü huylar için söylenir).

Anasının nikâhını istemek: Değerinden çok fazla istemek.

Arasında karlı dağlar olmak: Kıyaslanamayacak kadar birbirinden farklı olmak.

Arap saçı gibi: Karmakarışık.

Arpa ağırlığınca söz söylememek: Karşısındakine kötü küçük bir söz bile söylememek.

Art ayağıyla kulağını kaşımak: İşi önemsememek.

Aslan sütü: Rakı.

Aşık atmak: Boy ölçüşmek,  rekabet  etmek.

At üstünde orak biçmek: Keyfi yerinde olan için iş kolaydır, yorulanın halinden anlamaz.

Ateş almak: Telaşlanmak, çabuk sinirlenmek.

Ateş almaya gelmek: Bir şey için gelip, aceleyle geri dönmek.

Ateşe vurmak: Ateşe yemek, vb. koymak

Atılan taşın arkasından gitmek: Duyduğu her şeyi düşünüp taşınmadan uygulamaya

kalkmak.

Ayağı kayık: Yoldan çıkmış ahlâksız

Ayağına kara su  inmek: Çok yorulmak,  yorgunluktan ayakları bile terlemek.

Ayvaz kasap, hepsi bir hesap: Bir şey fark etmez, değişen bir şey yok, hepsi aynı.

       -B-

Bağlasan köpek durmaz: Çok kötü ve can sıkıcı yer.

Bal dök yala: Çok temiz yer.

Bastı bacak: Bücür, boysuz, yerden bitme.

Baş davunu: Baş belası

Başı bağlı olmak: Sözlü, nişanlı ya da evli olmak.

Bayrak açmak: isyan etmek.

Bazar ekmeği: Şehir has un ekmeği.

Beğendiğin dağın odununu yak: Nasıl istersen öyle yap. Keyfin bilir.

Beleg ara: Eksik, şöyle böyle.

Belen olmak: Uykudan aniden uyanıp şaşırma, sersemlemek.

Benim demek: Her şeyi ben bilirim demek.

Bey gibi yaşamak: Çok rahat ve mutlu yaşamak, sıkıntı çekmemek.

Beyaza çalmak: Beyaza benzemek.

Bıyık burmak: Kibirlenmek, beğenmemek, küçümsemek.

Binin yarısı beşyüz: Doğru her yerde doğru, değişen bir şey yok.

Bir ayağı çukurda olmak: Çok yaşlı, ölümü yakın olmak.

Bir çıktı pir çıktı: Bir çıktı ama dönmemek üzere çıktı. Bir daha geri gelmedi.

Bir hoş/hal olmak: Rahatsızlanmak, anormal bir durumun meydana gelmesi.

Bir yaşına daha basmak/girmek: İlk defa bir şeyi duymak, yeni tecrübe kazanmak.

Biri eşikte, biri beşikte: İki çocuğum var.Biri yürümeye çalışıyor, diğeri daha küçük.

Biti kanlanmak: Durumu biraz düzelmek.

Boşan da semerini ye: Bu ne doymazlık,  yeter artık yeme.

Burnunu her deliğe sokmak: Üzerine düşmeyen her şeye karışır, ortalığı karıştırmak.

       -C-

Can elemeti. Can havli, ölüm korkusu, büyük korku

Cicili bicili: Allı pullu,  renkli.

Cin gibi olmak: Gözü açık, zeki ve uyanık olmak.

        -Ç-

Çakır ayaz. Kar serpintili soğuk hava.

Çakır keyif olmak: Hafif sarhoş, keyifli olmak.

Çeyiz koymak/bırakmak: Çeyizler gelinin evine götürüp teslim etmek.

Çeyiz yazmak: Gelin odasına çeyizleri, genç kızların görmesi için sermek.

Çırak çıkarmak: Gelin etmek. Evden/işten çıkarmak

Çı’lı yemek: Yemeği, vb.ni ekmeksiz yemek.

Çiğlik etmek: Yersiz ve yakışıksız davranmak, olgun davranmamak.

Çilbirinidartmak: Terbiye etmek, tembihlemek, yola getirmek, uyarmak.

       -D-

Dağa çıkmak: Yasalara karşı çıkarak kırsalda eşkıyalık etmek.

Dağa kaldırmak: Birisini kaçırıp dağlara götürmek, rehin almak.

Dağı devirmek, çayı çevirmek: Bir şeyi abartılı olarak anlatmak, azı çok göstermek.

Dah etmek, daleylemek, dal etmek: Bir yere çekintisizce gitmek, girmek.

Dakıdakıvermek: Tokatlamak, tokatlamak.

Dananın alası dışında, insanınki içinde: Hileci, hilesi içinde

De gidi de?. Sen ne diyorsun? Ben öyle şey yapar mıyım hiç?

De mi?:Değil mi?

Değişik/denişik yapmak:Karşılıklı kız alıp vermek. Sırayla birbirinin işini yapmak.

Deste çekmek: Orakla biçilen tahıl destelerini harman yerine taşımak.

Dev anası gibi/Dev gibi: Çok iri ve uzun boylu.

Deve tellalı: Yüksek sesle konuşan kişi.

Digelip kalmak: Hezimete uğramak, çaresiz kalmak, ne yapacağını bilememek, şaşırmak.

Dil dökmek: Kandırmak/inandırmak için uzun süre konuşmak, güzel sözler söylemek

Din dinlemek: İki kişinin konuşmasını gizlice dinlemek.

Dingil tepe: En yüksek tepe, en yükseği.

Divana durmak: Namaz kılmak.

Doğunca ebesi yumuş, ölünce hocası yumuş: Tertemiz, günahsız.

Donsuz dumansız: Açık saçık, çırılçıplak.

Donunu başına giydirmek: Şaşkına çevirmek, şaşırtmak.

Döl döş: Çoluk çocuk. Eş ve çocuklar

Dömbül döşek kılmak: Yatak, minder üzerinde takla atmak.

Durup bakır: Duruyor, durmakta

Duz dağılır gibi dağılmak: Cam,vb.nin parçalanması, kırılması.

Düdük gibi: Çok dar giysi.

Düğüm çalmak: Düğümlemek.

Düştüğü yerden bir avuç toprakla kalkmak: Düştüğü her kötü durumdan karlı çıkmak.

Düşük yapmak: Çocuk/yavru düşürmek.

       -E-

Efilefil esmek: Rüzgarın  hafif hafif  esmesi.

Eksik etek: Kadın, kız.

El sırtından kurban kesmek: Başkası adına konuşmak. Başkasının parasıyla çalım satmak.                                       

El yordamıyla aramak: elleriyle yoklayarak aramak.

Elden ayaktan kesilmek: Yaşlanıp düşkün hale gelmek.                                            

Elden düşme: Eski, ikinci el.

Elden geçirmek: Eksiği gediği var mı diye bakıp düzeltmek.

Eli ayağı çaynaşmak:Heyecandan ne yapacağını bilememek, şaşırmak.

Eli böğründe galagalmak: Çaresiz, hiçbir şey yapamadan öylece kalmak.

Eli ekmek tutmak: Geçimini kazanacak iş sahibi olmak.

Eli hamur karnı aç olmak: Yaptığı işten kar edemek.

Eli uzun: Hırsız

Eli varmamak: Vicdanı o işi yapmasına izin vermemek.

Elifi elifine: Ucu ucuna, kılı kılma

Eline bakmak: Onun yardımı olmadan yaşayamamak.

Eline su dökemez: İş başarmada daha aşağıda olmak.

Elinin ucuyla tutmak: Gönülsüz iş yapmak, işe önem vermemek.

Emme yaptıg ha/Emme haa?:Hiç olur mu? Ben öyle şey yapar mıyım canım! Abartma!

Ere varmak: Evlenmek, kocaya varmak.

Eriyip gurumak : Çok zayıflamak, üzüntüden yorgun düşmek.

Esikli/eksikli olmak: Mahcup olmak, kendini borçlu hissetmek, yaptığından utanmak.

Eşek yükü:  Eşeğin taşıyabileceği  yük.

Ev sahibi: Evin hanımı, karı(eş).

       -G-

Garip öldüren: 3. Sigarası

Garnı almamak: Çekememek, tahammül edememek.

Garnıgabarmak: Telaşlanmak, endişelenmek.

Garnıgeniş:Aldırmayan, kolay hazmeden.

Gaybdan söylemek: Olacaktan/bilinmeyen olmuştan haber vermek, kehanette bulunmak.

Gaydırıgubbak: Oynak, hareketli kız/kadın.

Gayil olmak: Razı olmak, kabul etmek, buna da şükür demek.

Gen  bırakmak: Nadasa bırakmak.

Geri varmak: Geriye dönmek.

Gök görmedik: Görgüsüz, aç gözlü, sonradan görme.

Gök sulu: Bir armut cinsi. (Ekşi sulu da denir).

Gök zengin: Sonsuz zengin

Götürüye vermek: Toptan ihale etmek veya satmak.

Göz bağcı: Büyücü, sihirbaz.

Göz bağlamak: Sihir/Büyü yapmak.

Göz boncuğu: Nazar boncuğu

Göz ilmek/deymek: Nazar deymek.

Gözleri felfecir okumak: Ne var ne yok görmeye çalışmak, aranmak.(Güvenilmez kişi için)

Gözünü çelertmek/belertmek: Öfkeyle gözlerini açmak, sırtarmak.

Gözünün çayırım açmak: Uyarmak

Gudumgudumgudurmak: Çılgına dönmek, deliye dönmek.

Gurdeşen /kurdeşen olmak: Uyuz olmak.

Güccük ölüm: Uyku

       -H-

Ha deyince olur mu?: Hemen, acele olur mu bu iş?

Haden/hadendigari: Hadi bakayım! (Gayrete getirmek, teşvik için söylenir)

Hanaydı ya!: Keşke öyle olsaydı ama olmadı ki.

Hanı ya?:Nerede, hani nerede

Har har solumak: Harıl harıl solumak. Koşmaktan dolayı zor nefes alıp vermek.

Hava çığırmak: Türkü söylemek

He mi: Öyle mi? Aslı var mı? Doğru mu?

Henk etmek: Eğlence yapmak, eğlenmek.

Hesap kesmek: Alacak verecek hesaplayıp gerekeni yapmak, hesaplaşmak.

Hinden sonra: Şimdiden sonra, bundan sonra.

Hora geçmek  : İşe yaramak, faydalı olmak .

Hunu bak: Şuna bak! Seni gidi utanmaz! Utanmıyor musun?

       -I-

Ibıkgıbık etmek: Ağzında lafı geveleyip durmak, söyleyememek.

Ildırıldır parlamak/ışılamak: Parıl parıl parlamak, çok ışıklı. (Ay, göz, vb. için)

       -İ-

İciğini ciciğini çıkarmak:  Didik didik etmek, en küçük detayına kadar araştırmak.

İçi burulmak: Karnı/Midesi ağrımak.

İçinden pazarlıklı: Yapacağı kötülüğü kimseye sezdirmeye, art niyetli.

İçini boşaltmak: Söyleyemediği ne varsa söyleyip rahatlamak.

İğne ile çıra yarmak: Bir işi kolaylaştırıcı yöntemkullanmamak.

İki beşlik bozmak: Sohbet etmek.

İki paralık etmek: Rezil etmek,  gözden düşürmek.

İler tutar yanı kalmamak: İşe yaramaz hale gelmek, bozulmak.

İnce dalan: Zayıf, ince uzun boylu.

İnce hastalık : Verem

İsteyicinin torbasından düşmüş: Dilencinin torbasından düş­müş. Dilenci

İşi bitik: Hali harap.

İşi gıldamına getirmek: İşi kıvamına getirmek.

       -K-

Kabak çiçeği gibi açılmak:  Kısa sürede aşırı serbest  hale gelmek. (Giyim, konuşma, vb.)

Kalburla su taşımak: Verimsiz bir işten sonuç almaya çalışmak, boşa kürek çekmek.

Kar helvası yapmak: Kar ile vişne/dut, vb. suyuyla elde edilen karışım, karlı şerbet yapmak.

Kara çalmak: İftira etmek.

Kara kuru olmak: Çok zayıf olmak.

Karman çorman olmak: Çok karışık olmak., karışmak, içinden çıkılamaz hale gelmek

Karnından söylenmek: Çok hafif sesle ya da uydurma söz söylemek.

Kas kas gülmek: Kısı kıs gülmek, alçak sesle gülmek.

Kasık yarığı: Fıtık

Kaya koltuğu: Kaya kovuğu, oyuğu.

Kediler gitti sıçanlara beylik kaldı: Ayaklar baş oldu.

Kıl kuyruk: Oyun bozan, uyuşmaz kimse.

Kıran girmek: Ölümcül hastalık gelmesi

Kız çıkarmak: Kızını gelin etmek.

Kirmen gibi dönmek: Kendi etrafında hızla dönmek.

Kokar ot: Kereviz

Koyun gözlü: Açık ela gözlü.

Kör duman: Koyu duman, sisi, pus.

Kör kuyu: Susuz kuyu.

Körlük basmak: Birisine üstünlük taslamak, aşağılamak, eziyet etmek.

Kötü hastalığa tutulmak: Kansere yakalanmak, kanser hastası olmak.

Kulağı dinç olmak: Dedikoduda, gereksiz sözden kurtulmak, uzak kalmak.

Kulağına çalınmak: Duymak, kulağına gelmek, istemeden duymak.

Kulp takmak: Kusur bulmak, iftira atmak.

Kokar ot: Kereviz

Kupa tutmak: Sırt, bel ağrılarını ısıtılan cam bardak ile iyileştirmek.

Kuyruk bulama/sallamak: Kuyruk sallamak, yüz vermek, istekli görünmek.

Kuzu göbeği: yenebilen mantara benzer üstü tırtırlı bitki.

Kuzu kulağı/ekşi kulak: Yaprakları ekşi ot. Ekşimik.Ekşi kulak

       -L-

Laf gömek/duymak: Hakarete uğramak.

Lök gibi oturmak: İş yapmadan uzunca süre hareketsizce oturmak.

Lögtaşı : Toprağı sıkıştırmak için kullanılan silindir eklindeki taş .

       -M-

Maytap geçmek: Dalga geçmek, alay etmek.

Memeden yarmak: Emzirmeye son vermek, memeden/sütten kesmek.

Merabayı kesmek: Dostluktan vazgeçmek.

       -N-

Ne dese beğenirsin?: Öyle beklenmedik bir söz söyledi ki…

Ne eden/nişleyen? : Ne yapayım? Çaresizim.

Neynemeli/ Ne eylemeli: Ne yapmalı?

Nezman/Ne zamat:  Ne zaman?

       -O-

Okkanın altına gitmek: Suça hedef olmak.

Olı/olu gelmek: Olagelmek, olmak.

Olmadık vakitte : Vakitsiz, zamansız, uygun olmayan zamanda.

Oluk oluk akmak/akışmak: Kalabalığın bir yöne doğru aceleyle koşturması.

Oluk oluk/oluk gibi para akıtmak: Bir iş/şey için çok para harcamak.

Orak zamanı: Ekinlerin hasat zamanı, orakla biçme zamanı/Fırsat zamanı.

Oyun çıkarmak: İyi oynamak. Yeni bir oyun kurmak.

Oyuna kalkmak: Oynamak için meydana çıkmak.

       -Ö-

Ödü kopmak: Çok korkmak, ne yapacağını bilememek.

Önüne geleni süsüp ardına geleni depmek: Hiç kimseyle geçinememek, uyumsuz.

Örümcek bağlamış: Uzun süre temizlenmemiş, kirli ve tozlu yer.

       -P-

Palaz pandıraz/Paldır küldür: Acele ve dağınık olarak.

Tedbirsiz ve hazırlıksızca. Gürültüyle.

Pat sat: Çok seyrek, zaman zaman

Pay biçmek: Bir şeyi/durumu başkasıyla karşılaştırarak bir yargıya varmak.

Pelen perişan olmak: Acınacak duruma düşmek, perişanlık hali.

Pösteki saymak: Sonuç alamadığı bir işle sürekli uğraşmak.

Put gibi durmak: Hiç kımıldamadan/sessizce durmak

       -S-

Saati saatine uymamak: Sık sık değişmek, sözündeve aynı kararda durmamak.

Saçı saçmak: Gelinin başından para, şeker, çerez, v.b. serpmek.

Sade yağ: Tereyağı

Sel önünden kütük kapmak: Açık gözlülük yapmak.

Sen sen ol…: Sakın ha!

Sendir bendir: Sersem sersem, takatsız

Sıdkı sıyrılmak: Giderek soğumak, güvenini kaybetmek, tiksinmek.

Sidik yarışı etmek: Başkası ile yarışa girmek.

Siyimsiyim: Çisil çisil (yağmur için kullanılır.)

Sonradan görme, cavurdan dönme: Şımarık, görgüsüz.

Su dökünmek: Banyo yapmak, yıkanmak. Gusül abdesti almak.

Sucuk gibi olmak: Çok terlemek ya da yağmurda ıslanmak.

Sulf olmak: Sulh olmak. Yani barışmak, aralarındaki sorunu çözmek.

Suya girinmek: Banyo yapmak

Süpürge çalmak/tutmak: Süpürmek.

       -Ş-

Şapkasını eğdirmek: Yüzünü kızartmak, mahcup etmek.

Şeherli teklifi: Şehirli teklifi. Yani, laf  olsun diye yapılan teklif, samimi olmayan teklif.

Şımşırık olmak: Yağmurda fena şekilde ıslanmak.

       -T-

Tahtasız/Tahtası çatlak: Aklı yerinde değil

Tavşan topu: Top gibi pembe çiçeği olan kır çiçeği.

Tek durmak: Uslu durmak, şımarmamak

Tencerede pişirip, kapağında yemek: Kıt kanaat geçinmek. Olanla idare etmek.

Tohurunu satmak: Tarlanı toprağını değil, sadece ürününü satmak.

Topal eşeğe binmek: Eksik işe kalkışmak.

Tuluk gibi şişmek: Vücutta darbe veya hastalıkla şişlik oluşması

       -U-Ü-V

Uyku amalıolmak : Uykusunu alamadığı için sinirli, hırçın olma hali ( bebekler için.)
Üstü kapalı: Sezdirmeden, imaen.

Üstünden sıkıp altından yalamak: Çok cimri olmak.

Vadı geldi: Ayak işleri yapan veya laf taşıyan kimse.

       -Y-

Yağlı kapı: İyi gelir elde edilen işyeri, kendine iyilik/yardım edilen ev.

Yakası açılmadık söz: İlk defa söylenen, hiç duyulmamış söz.(Genellikle ayıp sözler için)

Yanaşık durmak: Sıkışık/dizdize durmak. Yan yana durmak.

Yantırıyunturu olmak/yürümek: Şekli bozuk. Yan yan yürümek, düzgün yürümemek.

Yaradana sığınıp vurmak: Bütün gücüyle  vurmak.

Yel ağrısı: Romatizma.

Yel girdi: Üşütmeden doğan kas ağrısı, tutulma.

Yere çalmak: Yere çarpmak/atmak

Yumurtaya kulp takmak.Her şeye kusur bulmak ve bahane aramak

Yükten yiyip toptan giymek: Yiyeceği ve giyeceği fazlasıyla olmak, zenginlik.

         -Z-

Zıngazınk dolu olmak: Çok dolu olmak, taşacak gibi, patlayacak gibi dolmak.

Zınk diye/zangadak durmak: Aniden durmak.